GÜMÜŞ DÖVRÜN ŞAİRLƏRİ
Marina Svetayeva Mayakovskinin ölümünə həsr etdiyi şeirlərdən birində “İlahi, öz düşməninin ruhuna rahatlıq ver”, deyirdi.
Amma Mayakovski Allahdan daha çox özünün düşməni idi. Yəqin ki, dünya poeziyası öz böyük istedadını bu cür həvəslə məhv etmiş ikinci dahi şair tanımır. Hətta on doqquz yaşında şeir yazmaqdan imtina edib, bundan sonra şeirsiz-filansız on doqquz il də ömür sürən böyük fransız şairi Artur Rembo belə öz istedadına qarşı Mayakovskidən daha insaflı və vicdanlı olub. Ən azı, istedadına layiq olmayan bircə misra da yazmayıb.
Əslinə qalsa, 37 yaşında intihar edən Mayakovskinin yaradıcılığının dahiyanə dövrü Rembonunkundan o qədər də çox çəkməyib. Çünki Mayakovski də özünün ən dahiyanə şeir və poemalarını yaradıcılığının ilk dövründə, 21–23 yaşlarında yazıb. Onun “futurizm” cərəyanının bayraqdarı olduğu, içi Puşkin qarışıq, o vaxta qədərki rus şairlərinin və yazıçılarının hamısını “müasirlik gəmisindən atmağa” iddia etdiyi inqilabaqədərki o dövr həm də Birinci Dünya müharibəsi illəri idi. Və bu müharibə havası da onun həmin dövrdə yazdığı bir çox şeir və poemalarda duyulur.
Mayakovskinin inqilabdan sonra yazdıqları (bir neçə şeirini və “Bu barədə” adlı dahiyanə poemasını çıxmaqla), əslində, onun bir şair kimi yaşadığı böhran və tənəzzülün məhsuluydu. Özü də bu böhran və tənəzzül qaynar, gurultulu şeir gecələrinin, kəskin ədəbi savaşların hay-küyü altında baş verirdi. Bu illərin Mayakovskisi şairdən daha çox, döyüşçüydü. İçiylə yox, çölüylə yaşayırdı. Bütün düşmən saydıqlarına, sağçılara, əks-inqilabçılara və s. atəş açmaqla məşğul idi. Və bu “gülləbaran” günlərin bir günü onun öz ürəyinə sıxdığı gülləylə sona yetdi. Yenə Svetayevanın şeirində deyildiyi kimi:
“O, həmişə sağa güllə atardı,
Qəfil birdən sola çaxdı gülləni”.
RAMİZ RÖVŞƏN
V.V.MAYAKOVSKİ
MÜƏLLİF BU SƏTİRLƏRİ SEVİMLİ ÖZÜNƏ HƏSR EDİR
Bu sözləri beynimizə
görən kim mismarladı;
“Allahın Allah yeri var,
padşahın padşah yeri”.
Bəs mən onda hara gedim,
mənim yuvam hardadı?
Varmı mən boyda adama
bir sığınacaq yeri?
Mən də Sakit okeantək
xırda olsaydım əgər,
Sularımda çimən ayla
sevişərdim gecələr.
Özüm boyda yarı indi
hardan tapım özümə?
Mənim yarım sığışarmı
darısqal göy üzünə?
Axx, əgər kasıb olsaydım
mən də milyarder kimi,
Başıma yağan pul-para
başımı qatardımı?
Qoşun-qoşun hücum çəkən
arzumu, istəyimi
Doyurmağa
bu dünyanın
qızılı çatardımı?
Cızma-qara eləsəydim
Dantetək, Petrarkatək,
Şeirlərim od salsaydı
sevgilimin canına –
Bu dünyanın gözəlləri
sıraya düzülərək
Sevişməkçin
dəstə-dəstə
axışardı yanıma.
Göydə çaxan ildırımtək
batıq olsaydı səsim,
Heç diksinib qorxardımı
göydə uçan quş belə?
Mən bir dəli nərə çəksəm,
titrəyər yer kürəsi,
Ulduzlar da başı üstə
tökülər göydən yerə.
Günəştək sönük olsaydım –
neyləyərdim mən onda?
Görən, oya bilərdimmi
zülmətin gözlərini?
Mən istəsəm –
qoca dünya
çimər nənim nurumda,
İşığıma bələyərəm
çıl-çılpaq dizlərini.
Amma məndən işıq uman,
sevgi uman kimdi, kim?
Kiminçündü
bir yük kimi
sürüdüyüm bu sevgim?
Axı hansı bəd saatda,
hansı ulduzun altda,
Hansı günahkar bir eşqin
meyvəsi olmuşam mən?
Heç kəsə lazım olmayan
bu yekəpər vücudla
Görən, hansı nəhəng divin
belindən gəlmişəm mən?!..
1916
BU GÜN YOLKA OLMAYACAQ
Bu gün yolka olmayacaq,
dil tökməyin, balalar,
Atanızı meşəyə
buraxmaq olmaz axı.
O meşənin arxasında
ağzından od saçan
bir əjdaha var,
Atanızın canına
qəlpə-qəlpə sancılar
onun iti caynağı.
Yox, bu gecə
o yolkanın dibində
Qar kimi ağ
pambıq da olmyacaq.
Axı indi arıtək
min-min əsgəri sancır
güllələr bircə gündə,
Belə getsə,
yaraların
üstünə qoymağa da
pambıq tapılmayacaq.
Şam da yandırmaq olmaz
bu gecə sübhə qədər,
Axı nəhəng, yırtıcı
gəmilər var dənizdə.
Orda zalım adamlar
topların lüləsini
tuşlayıb gözləyirlər;
Haçan işıq yanacaq
sizin pəncərənizdə.
Babanız da gəlməyəcək,
gözləməyin nahaqdan,
Sizə oyuncaq da
gətirən deyil.
Babanız axı indi
zavoddadı, zavodda.
Zavod nədi?
Barıt düzəldilən yer.
Musiqi də olmayacaq
bu gecə,
Qardaşınız
hardan bir cüt əl tapıb
çalsın axı qarmonu?
Bəlkə də, cənnətdə,
elə indicə,
Qolları qırılmış bir şəhid kimi
basır öz bağrına
mələklər onu.
Yaxşı, bəsdi, ağlamayın,
bir az gülsün üzünüz,
Axı hələ neçə-neçə
Yeni il var qabaqda.
Heç bircə il keçməyəcək,
görəcəksiz özünüz;
Nəhəng yolka qurulacaq
bu balaca otaqda.
Yenə mahnı deyə-deyə
o yolkanın başına
dövrə vuracaq hamı.
Yolka da ki nə yolka?!
Üstü dolu bər-bəzək,
lampaları rəngbərəng.
Elə uzun çəkəcək ki,
o yeni il bayramı,
Axırda lap hamının
zəhləsini tökəcək.
1916
ATLARLA YAXŞI RƏFTAR
Atın nalları
yeri döyürdü.
Nallar elə bil ki,
nəğmə deyirdi.
Daş-divarı
küləklərlə
yeyilən,
Ayağına
buzdan çəkmə geyinən
küçə birdən sürüşdü,
qaçdı nalların altdan.
Guppultuyla yıxılıb
böyrü üstə düşdü
o gedən at da.
Dörd yandan
adamlar tökülüşdülər.
baxdılar, gülüşdülər:
– Ata bax! Ata bax!
Nə pis yıxıldı bədbaxt!..
Bircə mən qoşulmadım
o arsız gülüşlərə.
Bir az yaxına gəldim,
Atın gözlərin gördüm.
Gördüm onun
qəmli baxışlarını,
Sifətindən
damla-damla
axan göz yaşlarını.
Ürəyimdən kədər daşdı,
qarışdı onun qəminə.
Bir az mən ona oxşadım,
o da mənə.
“Gözəl atım, elə bilmə,
sənə gülən bu adamlar
səndən xoşbaxtdı, xoşbaxt,
Sənin boynun cilovludu,
biz azadıq, əzizim.
Bu dünyada
hər bir adam
bir azca da atdı, at,
Biz hərəmiz bir cür atıq, əzizim”.
Yoxsa duydu
ürəyimdən keçəni?
Bu sözlərim, bəlkə də,
gülməli gəldi ona.
Amma birdən
topladı var gücünü,
Qalxdı,
kişnəyə-kişnəyə
quyruğunu yelləyib
düzəldi öz yoluna.
Unutmuşdu, deyəsən;
ömür keçib, qocadı,
Uzun yollar
salıb onu ayaqdan.
Ona elə gəlirdi ki,
bir balaca dayçadı,
Ömür hələ
qabaqdadı,
qabaqda...
1918
